Sau 1.316 ngày đàm phán, Vương quốc Anh giờ chỉ còn một mình khi là quốc gia đầu tiên rời khỏi Liên minh Châu Âu.

Nỗi lo của nước Anh

Một giờ trước khi Brexit cuối cùng xảy ra, Thủ tướng Boris Johnson thừa nhận rằng đất nước bị chia rẽ: “Đối với nhiều người, đây là khoảnh khắc hy vọng, một khoảnh khắc họ nghĩ sẽ không bao giờ đến. Và có rất nhiều người cảm thấy một cảm giác lo lắng và mất mát … Tôi hiểu tất cả những cảm giác đó, và công việc của chính phủ – công việc của tôi – là mang đất nước này lại với nhau và đưa chúng ta về phía trước.”

Câu hỏi quan trọng cần trả lời trong 11 tháng tới là Vương quốc Anh sẽ gắn bó với các nước láng giềng Châu Âu và quan điểm đa phương của họ về thế giới? Hay sẽ trôi dạt trên Đại Tây Dương và hợp tác với chính sách đối ngoại ngày càng cứng rắn của Mỹ?

Tại sao phải 11 tháng? Bởi vì, theo thỏa thuận mà Anh đã ký với EU, giai đoạn chuyển đổi Brexit này kết thúc vào ngày 31 tháng 12, và bất kỳ thỏa thuận nào hai bên đã đạt được về mối quan hệ tương lai của họ – nếu có – sẽ xảy ra.

Mark Leonard, giám đốc Hội đồng quan hệ Đối ngoại Châu Âu cho rằng Johnson phải đối mặt với một lựa chọn chiến lược to lớn: “Trong nhiều thập kỷ, nền tảng của chính sách đối ngoại của Anh đã dựa trên hai trụ cột: Vương quốc Anh là một thành viên có ảnh hưởng của EU; nó cũng là một phần của liên minh xuyên Đại Tây Dương, với cốt lõi là NATO và Mỹ.”

Trong một khía cạnh tích cực, nước Anh thời hậu Brexit giờ đây có thể tự do tạo dựng các mối quan hệ kinh tế mới với cả EU và Mỹ, đồng thời duy trì trạng thái cân bằng ngoại giao cho phép nước này trở thành nhà môi giới quyền lực giữa hai bên.

Nhưng Mỹ, EU hoàn toàn không nghĩ thế vì họ cho rằng sẽ có rất nhiều vấn đề lớn sẽ diễn ra – từ biến đổi khí hậu đến sự can dự của Iran với Trung Quốc – bất kỳ quyết định nào mà Johnson đưa ra đều có nguy cơ làm căng thẳng mối quan hệ với bên kia.

Tương lai bất ổn

Vấn đề Trung Quốc đối với EU là khá nghiêm trọng. Một mặt, các nền kinh tế của các quốc gia trì trệ được hưởng lợi từ đầu tư của Trung Quốc. Mặt khác, khoản đầu tư đó đi kèm với rủi ro tiềm ẩn khi các công ty Trung Quốc hoạt động ở Châu Âu. Và điều đó có ý nghĩa đối với Mỹ.

Trong thời gian tới, chính phủ của Johnson đã quyết định cho phép công ty viễn thông Trung Quốc Huawei xây dựng một phần của mạng 5G của tại Anh, bất chấp những lo ngại về an ninh nghiêm trọng. Chính phủ cho biết vai trò của Huawei trong dự án sẽ bị hạn chế ở những khu vực không gây rủi ro cho Vương quốc Anh.

Một người khó có thể hài lòng về điều này là Tổng thống Mỹ Donald Trump. Trong cuộc chiến kinh tế với Trung Quốc, Trump đang tìm kiếm đồng minh. Và khi Anh rời khỏi EU, Trump mong muốn ký kết các thỏa thuận thương mại với hy vọng kéo Anh vào quỹ đạo của mình.

Việc Anh đã hoàn toàn rời khỏi EU khi cho Trump đứng ngồi không yên. Vì bất cứ quyết định nào của nước Anh luôn tạo ra một vấn đề cho hành động cân bằng quyền lực của Châu Âu, Mỹ và Trung Quốc.

“Ưu tiên hàng đầu của EU là cân bằng quan hệ giữa hai nước lớn: Trung Quốc và Mỹ”, Steven Blockmans, người đứng đầu bộ phận đối ngoại tại Trung tâm nghiên cứu chính sách Châu Âu nói. “Nếu Vương quốc Anh có mối quan hệ chặt chẽ hơn với một trong hai, nó có thể tạo ra vấn đề cho Châu Âu.”

Châu Âu cũng có mối quan hệ phức tạp với Nga. Nhiều quốc gia EU dựa vào đầu tư và tài nguyên thiên nhiên của Nga. Nhưng Châu Âu đã đưa ra một lệnh trừng phạt đối với Nga về việc sáp nhập Crimea bất hợp pháp và cáo buộc các cuộc tấn công bị nhà nước trừng phạt đối với các nhà bất đồng chính kiến ​​Nga sống ở Châu Âu. Điển hình là vụ đầu độc Sergei Skripal ở Anh. Nga đã nhiều lần phủ nhận mọi liên quan.

Johnson là thư ký ngoại giao của Anh vào thời điểm đó và đã nhanh chóng đổ lỗi cho Moscow, thúc đẩy sự trục xuất quốc tế của các nhà ngoại giao Nga.

Trong cuộc bầu cử năm ngoái, Johnson đã hứa hẹn sẽ vực dậy nền kinh tế của Anh. Do đó, các khoản đầu tư của Nga có thể giúp Anh kiếm tiền, vì Luân Đôn là điểm đến ưa thích của những người Nga giàu có.

Blockmans nói: “Việc kiểm soát các tài sản được giữ hoặc chuyển qua Luân Đôn là rất quan trọng để duy trì lập trường chung của Châu Âu”. Các cố vấn của Johnson cho rằng ông sẽ kiên trì với đường lối cứng rắn của mình đối với Nga, nhưng  cũng có những mối quan ngại lâu dài ở Đông Âu. Nếu Anh có động thái dù chỉ một chút, điều đó sẽ gây ra vấn đề cho Ukraine, nơi độc lập khỏi Nga là ưu tiên hàng đầu của EU.

Sarah Lain, một đồng sự tại Viện Dịch vụ Hoàng gia, nói rằng Brexit “tạo ra sự không chắc chắn về những nguồn lực mà nước Anh sẽ phải duy trì vị trí của mình ở Đông Âu.”

Trong khi Anh vẫn cam kết hỗ trợ Ukraine, mối quan tâm của Kiev là: “do tác động kinh tế có thể có từ Brexit” và nước Anh có thể không thể hỗ trợ Ukraine như đã cam kết từ trước đó, Lain nói.

Sự thay đổi chính sách của Johnson có thể tinh tế nhưng nó sẽ tô màu một bức tranh phức tạp trong cộng đồng quốc tế.

“Chúng tôi đang trong giai đoạn đàm phán trật tự thế giới mới và Anh cần điều hướng một con đường duy trì mối quan hệ bền chặt với càng nhiều đồng minh càng tốt”, Sophia Gaston, giám đốc điều hành của nhóm Chính sách đối ngoại của Anh nói.

Trật tự thế giới mới phần lớn sẽ được quyết định bởi mức độ thành công của Trump trong nỗ lực định hình lại thế giới theo hướng có lợi cho Mỹ. “Anh đang rời khỏi EU vào thời điểm Trump đang cố gắng đàm phán lại mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương khi ông thu hút sự chú ý của mình từ Châu Âu và Trung Đông để cạnh tranh với Trung Quốc và châu Á”, Leonard nói.

Không có gì chắc chắn rằng ưu tiên của Trump với Brexit là một thỏa thuận thương mại có thể làm giảm các tiêu chuẩn toàn cầu về tiêu chuẩn thực phẩm và quy định về thuốc. Làm như vậy sẽ mang lại cho Mỹ cơ hội thiết lập các tiền lệ trong thương mại mà trước đây không có được – và thậm chí có thể thấy sự tăng vọt của giá thuốc toàn cầu.

Đối với Johnson, một thỏa thuận thương mại với Washington sẽ là một giải pháp chính trị, chứng minh rằng Brexit đã có giá trị từ lâu. Tuy nhiên, một thỏa thuận rộng rãi với Mỹ có thể làm hỏng mối quan hệ của Vương quốc Anh với EU. Leonard nói rằng Trump, không giống như các tổng thống trước ông với các chính sách “mềm mỏng hơn”. Vì thái độ cứng rắn của ông có thể khiến Johnson phải trả giá đắt với các đồng minh Châu Âu.

Câu hỏi lớn đặt ra là vị thế mà Johnson muốn nước Anh trong 5 năm tới khi hoàn toàn tách ra khỏi EU? “Có một mối nguy hiểm khi nước Anh rời khỏi EU, nó đặt các thỏa thuận thương mại lên trên tất cả và song phương”, Leonard nói.

Trong khi một số người cho rằng điều này sẽ không thành vấn đề, thì đó không phải là một quan điểm được chia sẻ bởi những người ở vị trí lãnh đạo của nhiều cường quốc thế giới. Nếu Johnson quyết định tiến xa hơn từ Châu Âu, thì “nguy cơ từ góc độ Châu Âu rằng Anh có thể trở thành một kẻ phá rối, giống như Thổ Nhĩ Kỳ hoặc Nga, cố gắng chia rẽ và cai trị các quốc gia châu Âu khác nhau, không đáng tin cậy và không thể đoán trước được”, Leonard nói.

Theo CNN